Làng Gốm Bát Tràng

Tiêu đề: Làng Gốm Bát Tràng Thu Apr 30, 2009 3:58 pm

¦íc g× anh lÊy ®ưîc nµng
§Ó anh mua g¹ch B¸t Trµng vÒ x©y
X©y däc råi l¹i x©y ngang
X©y hồ b¸n nguyÖt cho nµng röa ch©n.
(Ca dao)

V©ng kh«ng ph¶i ngÉu nhiªn mµ lµng B¸t Trµng l¹i ®i vµo ca dao hay ®Õn vËy. N»m bªn t¶ ng¹n s«ng Hång, lµng gèm B¸t Trµng thuéc huyÖn Gia L©m, c¸ch trung t©m Hµ Néi h¬n 10 Km vÒ phÝa ®«ng-nam. Lµng gèm B¸t Trµng ®· tån t¹i ë ven ®« Th¨ng Long víi tư c¸ch lµ mét lµng nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng tõ h¬n 500 n¨m nay.

Theo thư tÞch cæ vµ truyÒn thuyÕt d©n gian nghÒ gèm B¸t Trµng xuÊt hiÖn vµo thÕ kû XII dưíi thêi nhµ Lý.Nh÷ng ngêi thî gèm tõ Bå B¸t ( Bå Xuyªn) thuéc Thanh §« xø Thanh ®· tíi lËp lµng. Khu vùc B¸t Trµng lóc ®ã cã má ®Êt sÐt tr¾ng lµ nguyªn liÖu ®Ó lµm ®å gèm sø.

Lóc ®Çu cã n¨m cô thuéc dßng hä Vư¬ng, NguyÔn, TrÇn, Lª, Ph¹m ®em gia quyÕn ®Õn vïng gß ®Êt tr¾ng nµy ®Ó lËp nghiÖp. Hä sèng quÇn tô víi nh÷ng người thuéc dßng hä NguyÔn ë Ninh Trµng vµ lËp phưêng s¶n xuÊt ®å gèm gäi lµ B¹ch Thæ phưêng sau ®æi thµnh B¸t Trµng phường (phường cã tr¨m lß b¸t).

Trong thÕ kû XV vµ XVI dưíi thêi Lª vµ thêi M¹c lµng gèm B¸t Trµng ph¸t triÓn thÞnh vượng. §Æc biÖt dưới thêi M¹c do chÝnh s¸ch khuyÕn thư¬ng s¶n phÈm gèm ë ®©y cµng phong phó ®¹t nghÖ thuËt cao vµ lưu hµnh réng r·i trong nưíc thËm chÝ ra c¶ nưíc ngoµi.Vµo thÕ kû XVII, trong bèi c¶nh thêi kú" §¹i hµng h¶i trªn ThÕ giíi", ho¹t ®éng thư¬ng m¹i ph¸t triÓn cïng víi sù xuÊt hiÖn cña c¸c thư¬ng c¶ng lín như phè HiÕn ë ®µng ngoµi, phè cæ Héi An ë ®µng trong nhiÒu thuyÒn bu«n ë ch©u ¢u vµ khu vùc ®· t×m ®Õn bu«n b¸n ë níc ta. §iÒu ®ã t¹o cho lµng gèm B¸t Trµng tham gia vµo qu¸ tr×nh thư¬ng m¹i quèc tÕ . S¶n phÈm gèm B¸t Trµng như lä lôc b×nh, b¸t vÏ chuån chuån, b¸t vÏ c¸c tÝch cæ ... ®· ®ược c¸c l¸i thư¬ng Bå §µo Nha, NhËt B¶n, Hµ Lan, Ph¸p... mua víi sè lượng lín. NhiÒu nghÖ nh©n NhËt B¶n ®· b¾t chước phong c¸ch t¹o h×nh, nÐt vÏ phãng kho¸ng, mµu men ®a d¹ng mµ gi¶n dÞ méc m¹c nhưng s©u l¾ng cña gèm B¸t Trµng.

Tõ nh÷ng thÕ kû trưóc, ®å gèm B¸t Trµng ®· thuéc lo¹i cao cÊp , quÝ hiÕm nhng phÇn nhiÒu lµ ®å thê: ch©n ®Ìn, lư h¬ng, b×nh hoa vµ gèm B¸t Trµng ®îc coi như  mét cèng phÈm quÝ cña ViÖt Nam víi c¸c triÒu Nguyễn, Minh. HiÖn nay, nh÷ng s¶n phÈm Êy vÉn cßn ®ược lưu gi÷ trong B¶o tµng LÞch sö hay trong mét sè gia ®×nh trªn thÕ giíi.

Lµ mÆt hµng quÝ v× nã ®ựơc lµm ra b»ng bµn tay khèi ãc cña ngưêi thî thñ c«ng tõ t¹o h×nh, t¹o d¸ng ®Õn nÐt vÏ kh¾c hoa v¨n.

Trong lÞch sö nghÒ gèm ViÖt Nam, phÇn lín nh÷ng thµnh tùu s¸ng chÕ vÒ kü thuËt vµ nh÷ng s¶n phÈm ®Æc s¾c cña nghÒ nµy ®Òu đưîc xuÊt hiÖn ë B¸t Trµng hoÆc ®ưîc nghÖ nh©n B¸t Trµng thõa kÕ ,s¸ng t¹o, c¶i tiÕn vµ øng dông vµo s¶n xuÊt ®Ó c¸c s¶n phÈm gèm B¸t Trµng ngµy cµng phong phó h¬n.

Ngoµi lµng gèm Chu §Ëu(H¶i D¬ng), lµng gèm B¸t Trµng s¶n xuÊt hÇu hÕt c¸c lo¹i gèm quÝ vµ ®éc ®¸o nhÊt nưíc ta như gèm men ngäc( thêi Lý- TrÇn), gèm hoa n©u hay cßn gäi lµ gèm men n©u( cuèi TrÇn ®Çu Lª),gèm men r¹n ( thêi Lª- TrÞnh), gèm hoa lam( cuèi Lª vµ NguyÔn). Nh÷ng thµnh qu¶ lao ®éng cña líp nghÖ nh©n giµ cïng søc trÎ cña B¸t Trµng ®· lµm nªn mét thÕ giíi ®a d¹ng, sèng ®éng, lÊp l¸nh tõ n¾m ®Êt quª h¬ng. Mçi s¾c gèm lµ mét c«ng tr×nh lao ®éng kh«ng mÖt mái cña c¸c nghÖ nh©n lµm gèm.

Gèm men n©u cã s¾c ®á hay cßn gäi lµ mµu b· trÇu ®îc dïng xen víi men xanh rªu, men ngµ t¹o ra c¸c s¾c ®é kh¸c nhau.Gèm men lam xuÊt hiÖn khëi ®Çu ë ®©y víi ®å gèm cã s¾c mµu xanh ch× ®Õn ®en sÉm. Men lam đưîc sö dông víi kü thuËt dïng bót l«ng lµm c«ng cô vÏ lªn ®å gèm. Nh÷ng ngưêi thî ®· dïng men lam ®Ó vÏ phong c¶nh s¬n thuû h÷u t×nh hay c©y cèi, nhµ cöa l©u ®µi kh¸ thµnh c«ng trªn th©n b×nh, hò, ®Ønh.

Gèm men tr¾ng ngµ thường cã mµu tr¾ng ngµ, bãng nhiÒu trường hîp khi nhiÖt ®é nung cao chuyÓn sang mµu tr¾ng x¸m, tr¨ng ®ôc hay tr¾ng s÷a. Men xanh rªu cïng víi men ngµ vµ n©u t¹o s¾c th¸i riªng cña gèm B¸t Trµng thÕ kØ XVI vµ XVII. Men r¹n ®ưîc t¹o ra do sù chªnh lÖch vÒ ®é co gi·n gi÷a xư¬ng gèm vµ men. Men r¹n chØ đưîc s¶n xuÊt vµi cuèi thÕ kØ XVI ®Õn ®Çu thÕ kØ XVII.

Ngưêi thî B¸t Trµng rÊt th¹o men mµu víi kü thuËt vµ nghÖ thuËt vÏ mµu dưới men, trªn vµ gi÷a men t¹o ra sù huyÒn ¶o cho ngêi thưởng thøc nghÖ thuËt gèm sø ViÖt Nam. ChÝnh v× vËy mét TiÕn sÜ ngêi Mü chuyªn gia nghiªn cøu vÒ gèm sø khi nghiªn cøu vÒ gèm B¸t Trµng ®· ®ưa ra nhËn xÐt:" Gèm ViÖt Nam thuéc nhãm I cña thÕ giíi vµ gèm B¸t Trµng ®øng ®Çu nhãm ®ã".

Ngµy nay, gèm B¸t Trµng ®· trë thµnh mét thư¬ng hiÖu víi sù ®a d¹ng vÒ chñng lo¹i vµ mÉu m· thu hót sù quan t©m cña nhiÒu người trªn thÕ giíi. §øng trước nh÷ng mÆt hµng mü nghÖ gèm B¸t Trµng ta cµng th¸n phôc ®«i bµn tay tµi hoa cña c¸c nghÖ nh©n lµng gèm -nh÷ng con ngườ ®· sai khiÕn đưîc ®Êt vµ löa ®Ó t¹o nªn nh÷ng men ngäc cho ®êi.