Khai bút tân xuân, tranh Tết.

Tiêu đề: Khai bút tân xuân, tranh Tết. Wed Jan 28, 2009 11:40 am

Khai bút tân xuân

Vào những ngày đầu xuân, những người có học còn có tục "khai bút tân xuân". Sự "khai bút" này nhằm mong mỏi đón nhận được mọi sự tốt lành nhân năm mới tới.

Thường thường người ta phải chọn ngày và giờ tốt để khai bút. Nhiều khi sự khai bút cũng chỉ có tính cách tượng trưng mà thôi; chẳng hạn như viết lên giấy hồng điều vài chữ: ngày, tháng, năm... "khai bút đại cát" hay "tân xuân đại cát" (nghĩa là đầu năm mới khai bút để gặp được những điều tốt lành lớn).

Đối với những danh sĩ thì đôi khi khai bút bằng cách làm một bài thơ đầu xuân bày tỏ nguyện vọng hoặc ý chí của mình. Những bài thơ khai bút này được viết lên giấy hồng điều (giấy màu đỏ) hoặc trên giấy hoa tiên (giấy có vẽ hoa) rồi dán bài thơ lên tường để thưởng xuân.

Đây là bài thơ nổi tiếng của cụ Tam Nguyên Yên Đổ Nguyễn Khuyến:

Tuổi thêm, thêm được tóc râu phờ,
Nay đã năm mươi, lẻ có ba
Sách vở ích gì cho tuổi ấy
Áo xiêm nghĩ lại thẹn thân già!
Xuân về, ngày loạn còn lơ láo,
Người gặp, khi cùng những ngẩn ngơ!
Lẩn thẩn lấy chi đền tấc bóng?
Sao con đàn hát vẫn say sưa

Những người có chức vụ lớn như Tổng đốc, Tuần phủ, Tri phủ, Tri huyện... thì có lên Khai ấn và Khai triện. Ấn và triện là những con dấu của những người giữ chức vụ chỉ huy trong chính quyền. Các vị này nhân đầu năm làm lễ khai ấn, triện bằng cách đóng dấu vào những giấy tờ công văn để cầu mong cho "thiên hạ thái bình" và dân chúng được "an cư lạc nghiệp".

Lễ khai ấn và khai triện thường được cử hành vào ngày khai hạ mồng 7 tháng giêng âm lịch. Đối với các quan võ thì có tục Khai kiếm nghĩa là dùng gươm chọc huyết (trâu, bò) hay cắt tiết (lợn, gà, vịt) các con vật dùng trong các tế lễ...

Còn dân chúng thì tùy theo nghề nghiệp của mình cũng làm lễ Khai trương cửa hàng hay công việc của mình bằng lễ cúng các vị tổ của các nghề gọi là "lễ cúng Tiên Sư" (thường là vào ngày mồng 9 tháng Giêng âm lịch).

Tranh Tết

Cũng để trang hoàng nhà cửa và mừng xuân mới, người Việt xưa còn có thú trưng bày và thưởng thức tranh tết. Những tranh này được in bằng mộc bản (bản in bằng gỗ khắc) với những màu sắc và hình vẽ hết sức đơn sơ nhưng đầy ý nghĩa...

Để cầu mong cho năm mới được sung túc, thịnh vượng, người ta ưa treo những tranh tết "đàn lợn, mẹ và con"... "đàn gà, mẹ và con". Ngụ ý được dồi dào sức khỏe để làm việc quanh năm, người ta thích tranh "Con gà trống gáy sáng" hay tranh "người nông phu" ngồi nghỉ ở dưới gốc trâu nằm... Ước vọng tới sự giàu sang nhiều tiền thì có tranh "tiến tài, tiến lộc" vẽ hình hai vị thần mặc triều phục cầm bảng có đề chữ "tiến tài" (mang lại tiền bạc) và "tiến lộc" (mang lại bổng lộc) hoặc tranh tiền là tranh vẽ những đồng tiền xếp liền nhau ngụ ý sự ăn nên làm ra và được nhiều tiền nhiều bạc...

Khuyến khích trẻ em chăm chỉ học hành có tranh "thầy đồ cóc dạy học" (với quang cảnh nhà trường), tranh "Lý Ngư vọng tuyệt" (tức cá chép trông trăng) ý nói người học trò mong mỏi học tập rồi thi đỗ ví như "cá vượt vũ môn" hóa thành rồng vậy. Lại có cả tranh "đám cưới chuột" hay"trạng nguyên chuột vinh quy bái tổ" nhằm khuyến học.

Cũng có người thích tranh các vị thần linh anh hùng dân tộc như "Sơn Tinh Thủy Tinh", "Phù Đổng Thiên Vương", "Bà Trưng Trắc", "Bà Triệu", "Đinh Tiên Hoàng", "Lý Thường Kiệt"...

Chịu ảnh hưởng Trung Hoa thì có những tranh "Tứ Bình" (tức bốn bức tranh) như: Mai, Lan, Cúc, Trúc; Ngư (người đánh cá), Tiều (người đốn củi); Canh (người làm ruộng), Mục (kẻ mục đồng), tranh ông Lã Vọng (tức Khương Tử Nha câu cá ở Tây Kỳ) và các tranh dựa trên các truyện tích Tàu và Ta như"Tam Quốc Chí", "Chinh Đông Chinh Tây", tranh "Quan Âm Thị Kính" tranh "Nhị Độ Mai", tranh "Thạch Sanh Lý Thông"...

Đặc biệt những tranh Tết trào lộng và thuần túy Việt Nam được nhiều người ưa thích là tranh "đánh đu", tranh "hứng dừa" (với hình một thanh niên đang trèo hái dừa ở trên cây và hình một thiếu nữ đứng dưới gốc dừa đang "tốc váy" lên để hứng lấy trái dừa to người con trai hái và bỏ xuống) và tranh "đánh ghen" giữa người vợ cả và vợ lẽ...

(Trích 100 điều nên biết về phong tục VN

Tiêu đề: Re: Khai bút tân xuân, tranh Tết. Wed Jan 28, 2009 11:41 am

bài viết hơi khó đọc do viết bằng unicode. mong các bạn thông cảm.

» Yếu tố tôn giáo trong chủ nghĩa ly khai ở một số nước Đông Nam Á
» Tranh Hàng Trống còn đâu một thời vàng son!
» Lịch sử tranh Đông Hồ
» Làng tranh Đông Hồ.
» Tranh dân gian Việt Nam - Kho tàng quý giá của văn hoá dân tộc